Страница:Об истолковании (Аристотель, пер. Радлова, 1891).djvu/41

Эта страница выверена


должно совершиться, также зависитъ и отъ совѣщанія, и отъ извѣстной дѣятельности, и вообще въ томъ, что не постоянно дѣятельно [энергируетъ] нѣчто можетъ быть и не быть съ одинаковымъ основаніемъ; во всемъ этомъ двоякое возможно, бытіе и небытіе, а также становленіе или не становленіе. Къ тому же намъ извѣстно многое, гдѣ дѣло обстоитъ такъ; напримѣръ, этотъ плащъ можетъ быть разрѣзанъ, но его не разрѣжутъ, а станутъ и впредь имъ пользоваться. Одинаковымъ образомъ было возможно его не разрѣзать, ибо нельзя было бы имъ далѣе пользоваться, если бы не было возможности не разрѣзать его. То же самое и относительно всякаго другаго предмета, поскольку онъ зависитъ отъ подобной возможности. Слѣдовательно ясно, что не все существуетъ и становится въ силу необходимости, но иное зависитъ отъ случая, и въ немъ именно утвержденіе не болѣе истинно, чѣмъ отрицаніе; а другое въ большинствѣ случаевъ бываетъ скорѣе такъ, чѣмъ иначе, однако всежь можетъ статься, что это другое сбудется, а первое нѣтъ.

11. Сущему, поскольку оно существуетъ, необходимо существовать, точно также и не сущему, поскольку оно не существуетъ, необхо-

    staret ignorantia, ut idcirco quaedam casu esse viderentur, quod nobis ignota essent, sed potius idcirco a nobis ignorarentur, quod haec in natura quaecumque casu fiunt, nullam necessitatis constantiam aut providentiae modum tenerent. Стоики, напротивъ, omnia ex necessitate et providentia fieri putantes id quod ex casu fit non secundum ipsius fortunae naturam, sed secundum nostram ignorantiam metiuntur. Id enim casu fieri putant, quod cum necessitate sit, tamen ab hominibus ignoretur. За различіемъ въ пониманіи случая слѣдуетъ и различное пониманіе свободы: Nos (то-есть, перипатетики) enim liberum arbitrium ponimus nullo extrinsecus cogente, in id, quod nobis faciendum vel non faciendum judicantibus perpendentibusque videatur, ad quam rem praesumpta prius cogitatione perficiendam et agendam venimus, ut id quod fit ex nobis et ex nostro judicio principium sumat nullo extrinsecus aut violenter cogente aut inpediente violenter“. Стоики же, omnia necessitatibus dantes converso quodam ordine liberum voluntatis arbitrium custodire conantur, dicunt enim naturaliter quidem animam habere quandam voluntatem, ad quam propria natura ipsius voluntatis inpellitur, et sicut in corporibus inanimatis quaedam gravia naturaliter feruntur ad terram, levia sursum meant, et haec natura fieri nullus dubitet, ita quoque in hominibus… voluntatem quidem naturaliter esse cunctis, et quidquid fit a nobis secundum voluntatem, quae in nobis naturalis est autumant, illud tamen addunt, quodea velimus, quae providentiae illius necessitas imperavit, ut sit quidem nobis voluntas concessa naturaliter et id quod facimus voluntate facimus, quae scilicet in nobis est, ipsam tamen voluntatem illius providentiae necessitate constringi. — Boeth. Sec. ed. стр. 193—195. Съ этимъ ср. Гуго Гроція: Philosophorum sententia de fato. Paris. 1648 и отчасти Wildauer. Die psychologie d. Willens bei Socrates, Plato u. Aristoteles. Inspruck. 1877—1879.